Demerpartners werken verbeterd alternatief uit voor veilige en natuurlijke Demervallei

Tussen Diest en Werchter is de Demervallei bijzonder kwetsbaar voor overstromingen. Tegelijk kampen veel gronden er met verdroging, wat de Europees beschermde natuur in de vallei bedreigt. De oorzaken van beide problemen: het rechttrekken en indijken van de Demer, en de verregaande verharding van haar vallei. Met het project Demervallei werken Waterwegen en Zeekanaal NV, het Agentschap voor Natuur en Bos en de andere Demerpartners samen aan een veilige, natuurlijke en recreatief aantrekkelijke oplossing. Het project hoort ook bij het Sigmaplan, dat de Schelde en haar zijrivieren meer ruimte biedt om wateroverlast in kwetsbare gebieden te voorkomen en zeldzame valleinatuur eerherstel te geven.

Eerste fase levert drie redelijke alternatieven op

In de loop van 2013 en 2014 werden een aantal mogelijke scenario’s voor de herinrichting van de Demervallei tussen Diest en Werchter onderworpen aan een plan-milieueffectrapport (plan-MER). Zo’n plan-MER onderzoekt welke gevolgen bepaalde ingrepen zouden hebben voor mens en milieu in de omgeving, en doet dat op basis van nauwgezet omschreven richtlijnen. Die werden opgesteld door de overheidsdienst Milieueffectrapportage (Mer) en bestaan uit suggesties van de bevolking en adviezen van de bevoegde overheden en instanties. De richtlijnen bepalen onder meer hoe het onderzoek het best kan gebeuren en waar rekening mee moet worden gehouden. Na afloop van die eerste fase van het onderzoek kwamen drie alternatieven naar voren als meest redelijke scenario’s voor de Demervallei. Deze zogeheten planalternatieven zouden de doelen van het Sigmaproject Demervallei dus het beste verwezenlijken, zowel wat veiligheid, natuurlijkheid als recreatieve aantrekkelijkheid betreft.

Dijkwerken en Demermeanders als gemeenschappelijke maatregelen

De planalternatieven bevatten enkele gemeenschappelijke ingrepen. Enerzijds zouden de dijken aan woonkernen en bedrijventerreinen behouden blijven, en worden er nieuwe aangelegd waar dat nodig is. Anderzijds zou de Demer weer in verbinding worden gebracht met haar talrijke, oude meanders. Daardoor zou de rivier opnieuw over meer stroomruimte beschikken. Mensen, planten én dieren zouden welvaren bij die ingreep. De Demerpartners voorzien bovendien volop mogelijkheden voor zachte recreatie langs en op het water, erfgoed en streekontwikkeling.

Het A-alternatief verlaagt ook delen van de Demerdijk. Die verlagingen zijn voorzien op plaatsen met veel open ruimte, zodat de vallei een grote hoeveelheid water kan opvangen, het waterpeil van de Demer daalt en watersnood wordt vermeden. Het B-alternatief omvat alleen de meest algemene ingrepen. Het behoudt dus de oude dijken, legt nieuwe aan en verbindt de Demer met haar oude meanders. Voor het C-alternatief zouden in de Demerdijk strategisch gelegen bressen van zowat honderd meter lang worden aangebracht. Door die bressen zou rivierwater de vallei kunnen instromen bij extreme weersomstandigheden, met een soortgelijk effect als de dijkverlagingen van het A-alternatief.

Uitwerking verbeterd alternatief op basis van aanvullende richtlijnen

In de eerste fase van het milieueffectonderzoek werden onder meer de drie redelijke planalternatieven bestudeerd. Na afloop werd in juni 2014 een ontwerptekst voorgelegd aan de dienst Mer. De tekst beschreef de vermoedelijke gevolgen van de verschillende uitgewerkte scenario’s en werd teruggekoppeld met de betrokken overheden en instanties. Na grondig overleg schreef de dienst Mer op 16/03/2015 aanvullende richtlijnen uit (zie website dienst Mer), een mogelijkheid die al vervat zat in de oorspronkelijke richtlijnen voor het milieueffectonderzoek. Op die manier kunnen bevindingen die naar boven kwamen tijdens het onderzoek in rekening worden gebracht voor een nieuw, geoptimaliseerd planalternatief.

Het vierde alternatief maakt gebruik van dezelfde bouwstenen als de drie eerdere redelijke scenario’s, maar verfijnt ze technisch om hun doeltreffendheid te verhogen. Zo bevat het nieuwe alternatief eveneens dijkverlagingen, maar brengt het die iets minder laag aan. Op die manier zou de vallei zelfs bij de hoogste waterstanden op de Demer beschikken over voldoende bergingsvermogen. Bovendien zou ze het water langer kunnen vasthouden. Voorts brengt het vierde alternatief ook lokale knelpunten beter in rekening. De dijken die woon- en industriegebieden beschermen, blijven vanzelfsprekend behouden.

Tweede fase milieueffectonderzoek tot zomer 2015

Nu moeten ook de milieueffecten van het vierde redelijke alternatief worden onderzocht en de resultaten meegenomen in het lopende onderzoek. De deskundigen kunnen bij deze tweede fase van de studie gebruikmaken van het in 2014 gemoderniseerde computermodel waarmee het oppervlaktewater van de Demer wordt onderzocht. De vier planalternatieven zullen dus aan de hand van de recentste wetenschappelijke kennis met elkaar worden vergeleken. Wellicht wordt de studie afgerond in de zomer of het najaar van 2015. Al tijdens het milieueffectenonderzoek zal worden teruggekoppeld met de verschillende adviserende instanties.

Zodra het MER volledig klaar is, zullen de resultaten – en die van andere relevante studies – worden besproken door de Demerpartners. Samen bepalen ze dan welk alternatief de meest positieve effecten teweegbrengt voor de verschillende doelen van het Sigmaproject Demervallei. Dat zijn in de eerste plaats veiligheid, natuurlijkheid en recreatie, maar ook landbouw en de lokale economie worden in rekening gebracht. Het gekozen voorkeursalternatief zal later worden vastgelegd in een gewestelijk ruimtelijk uitvoeringsplan voor de Demervallei en in een gedetailleerd inrichtingsplan.

De werken in de Demervallei kunnen ten vroegste in 2016 van start gaan.

Klaas Rykaert, projectleider voor W&Z: “Met het verbeterde alternatief lopen de werken wat vertraging op, maar het biedt ons wel de kans om een nog betere inrichting uit te werken voor de hele Demervallei tussen Diest en Werchter. Het gebied is dan ook te waardevol om er lichtzinnig mee om te springen. De Demerpartners willen zeker zijn dat de inrichting doeltreffend gebeurt en we zowel de veiligheid, de natuurontwikkeling als het recreatieve potentieel maximaliseren. De Demer, de valleinatuur en de streekbewoners verdienen het best mogelijke plan.”