Natuurpunt pakt verdroging aan in Demervallei

Nog tot eind 2019 is Natuurpunt in het Hageland aan de slag om de kwaliteit van de natuur te verbeteren. De streek stond bekend om haar gevarieerde landschappen met een rijke biodiversiteit: natte bloemrijke graslanden, moeras- en veengebieden, valleibossen … Door allerlei bedreigingen zijn die habitats echter aan het verdwijnen. Natuurpunt heeft een aantal natuurgebieden in beheer in een poging om de enorme biodiversiteit te behouden, onder meer in de Demervallei.

Projectcoördinator Bram Cannaerts: “Een vijftal jaar geleden hebben we bij Europa een dossier ingediend om de beschermde habitats in de Demervallei die bedreigd of gedegradeerd zijn, te herstellen. Met de financiële ondersteuning van het LIFE-programma, een steunprogramma voor waardevolle milieuprojecten, konden we een veertiental gebieden aankopen, onder meer in Scherpenheuvel-Zichem, Gelrode en Diest. Daar voeren we sinds 2012 verschillende herstelacties uit. We halen bijvoorbeeld uitheemse planten weg, planten bomen aan om de broekbossen te herstellen en geven poelen en plassen een meer natuurlijke inrichting.”

Water trager afvoeren

Een van de bedreigingen in de Demervallei, die we ook met het Sigmaplan aanpakken, is verdroging. In de zomer zakt het waterpeil te ver naar beneden, en dat zet de zeldzame natte hooilanden en elzenbroekbossen onder druk. In de winter vinden er net overstromingen plaats en loopt vuil water rechtstreeks de kwetsbare natuur in. Bram Cannaerts: “Het Sigmaplan gaat de verdroging in de vallei grondig oplossen, door maatregelen te nemen in de Demer zelf. Wij proberen alvast op kleine schaal te helpen door te werken aan de waterhuishouding in de grachten op onze percelen. Die grachten zijn in de jaren zestig uitgegraven en staan loodrecht op de Demer, om het (afval)water van landbouwgronden zo snel mogelijk in de rivier te laten stromen. Daardoor heeft het geen tijd om in de grond te dringen.”

Natuurpunt wil het water opnieuw langzaam in de bodem laten dringen. “Dat doen we door het water langer in de aangelegde grachten vast te houden en de natuurlijke grachten opnieuw te gebruiken, die een langere weg naar de rivier afleggen. Door op strategische plaatsen buizen met een terugslagklep te plaatsen, houden we het regenwater langer vast in de natuurgebieden en vermijden we stroomafwaarts een piekdebiet na hevige regenval. Voor die werken hebben we nog eens 450.000 euro steun gekregen van The Coca-Cola Foundation, een fonds voor duurzame waterprojecten.”

Draagvlak

Het project LIFE Hageland loopt nog tot eind 2019. “De grote infrastructuurwerken zijn bijna achter de rug. Ondertussen werken we verder aan de afwatering in onze gebieden en aan manieren om vuil water te scheiden van proper water. Daarnaast willen we de natuurgebieden openstellen voor het publiek en de mensen via infomomenten informeren over wat we hier doen. Zonder draagvlak zijn onze doelstellingen immers niet haalbaar.”

Meer lezen over LIFE Hageland? Surf naar www.life-hageland.be of www.facebook.com/LifeHageland.

Wat doet het Sigmaplan?

Om een einde te stellen aan de verdroging in de Demervallei, neemt het Sigmaplan twee maatregelen. Enerzijds sluiten we verschillende meanders (afgesneden rivierbochten) opnieuw aan op de Demer. Door het rechttrekken van de Demer in de negentiende eeuw worden hoge waterpeilen haast nergens nog op natuurlijke wijze afgeremd. Daardoor heeft het water geen tijd om in de grond te dringen en vinden meer dan eens zware overstromingen plaats. Het Sigmaplan zal dertig meanders herstellen. Door de stroom als vanouds te laten kronkelen, worden hoge waterpeilen op een natuurlijke manier gebufferd en treedt er in droge periodes minder verdroging op. 

Drempels in de Demer

Anderzijds bouwen we ter hoogte van de aan te sluiten meanders drempels in de rivierbedding van de Demer. Die drempels zorgen ervoor dat het water in de meanders, die hoger liggen dan de Demer, opnieuw gaat stromen. Gevolg: in droge periodes stijgt het waterpeil in de rivier, net als het grondwaterniveau. Ook op de planning in de Demervallei: dijken bouwen om overstromingen tegen te houden en meer dan 2 miljoen kubieke meter aan waterberging voorzien in de vallei. De eerste werken starten dit najaar.